Peter Handke

Kaspar by Peter Handke is a play, but the stage directions are so extensive that at first glance the book seems to be experiimental prose, and perhaps it could be regarded as such. Because surely, as a play it would be considered experimental, and the play mainly consists of a very long monologue. The text of the monologue would also be considered experimental of avant-garde, as it often lacks coherence and consists of many repetitions. While as a play it is very hard to read, reading the work as a prose piece makes it easier. Then, too, the synchronicity of the stage directions and the texts is difficult.

The figure of Kaspar Hauser is a cult phenomenon from Nineteenth century Germany, that has inspired many artists. There is an interesting page on Kaspar Hauser on Wikipedia.… (mere)

„Dabei spürte er keinerlei Verlassenheit, vielmehr wirkte das Staunen weiter nach, ein, ihm nicht ganz unvertraut, nachmitternächtliches, auch über sich selber, wie er war, oder gemacht war, und die Stirn hatte, so zu sein, unverbesserlich.“ (Zitat Seite 36)

Inhalt
Jedes Jahr kehrt Gregor Werfer, der auf einem anderen Kontinent lebt, für eine Urlaubswoche in seine Heimat zurück, um die Eltern und die jüngere Schwester zu besuchen. Vieles ist noch vertraut, aber jedes Jahr beobachtet er die Veränderungen. Die Dörfer seiner Kindheit haben sich längst durch intensive Bebauung zu einem städtischen Gebiet verdichtet, er durchstreift die Straßen, wie auch die Landschaft, auf der Suche nach seinen Erinnerungen. In seinem Elternhaus dagegen ist vieles unverändert, neu ist sein kleiner Neffe, das Kind seiner jüngeren Schwester, dessen Taufpate er vor seiner Abreise werden soll. Noch etwas ist diesmal anders und wird es für immer bleiben – noch auf dem Heimweg, im Überlandbus, hat er die Nachricht vom Tod seines beinahe zwanzig Jahre jüngeren Bruders Hans erhalten, der bei der Fremdenlegion war. So mischen sich in die Beobachtungen auf seinen einsamen Streifzügen auch immer wieder Fragmente, Erinnerungen an den jüngeren Bruder und die gemeinsamen Erlebnisse. Dazu die Frage, wie und wann und ob er es seinen Eltern sagen wird, die sich auf die Rückkehr ihres jüngsten Sohnes freuen, die offizielle Verständigung ist noch nicht eingetroffen.

Thema und Genre
In diesem Roman geht es um Familie, Vergangenheit und Gegenwart, Kindheitserinnerungen und die Veränderungen vertrauter Orte im Lauf der Zeit.

Erzählform und Sprache
Das Buch umfasst drei Abschnitte, in den beiden ersten steht Gregor im personalen Mittelpunkt. Er streift durch die Nacht, beobachtet die Veränderungen, lässt auch seine Gedanken weit streifen, durchzogen von Erinnerungen und Eindrücken, ein einsamer, nachdenklicher Chronist seiner eigenen Geschichte. Er verbringt Zeit in der Natur, Zeit im Gefüge der neuen Stadt, kehrt an den Abenden in Gaststätten ein, wo es ihm immer wichtiger wird, der letzte Gast zu sein. Irrwege, real und metaphorisch, gleich Homers Odysee, prägen diese Tage. Er teilt seine Eindrücke, Gedanken und inneren Dialoge, aber auch seine Erlebnisse während dieser Tage mit uns. Während daher der zweite Abschnitt die Überschrift „Die Ballade vom letzten Gast“ trägt, lautet die Überschrift des dritten Abschnitts „Die Ballade des letzten Gastes“ und wechselt in die Ich-Form, wiederholt in kurzen Episoden das Erlebte, intensiviert und verdichtet durch das „ich“. Die eindringliche Sprache entwickelt von der ersten Seite an einen eigenen Sog, drängend, beinahe wie atemlos strömen die Sätze, wenn sie schildern, was gerade gleichzeitig passiert, Beobachtungen, Gedankenflüge, so, als würde man im nächsten Augenblick sonst etwas verpassen. Es ist ein Spielen mit den Bedeutungen der Sprache, und wo diese nicht ausreicht, entstehen neue, bildhafte Wortschöpfungen.

Fazit
Diese nur an Buchseiten knappe Erzählung birgt eine unglaubliche Fülle an Inhalt, Themen, Sprache und Poesie, ein großartiges Leseerlebnis.… (mere)

De last van de wereld van Peter Handke is een lastig boek om te bespreken. Uitgaven in de serie Privé-Domein bevatten vaak dagboeken of delen daaruit. Dit is een journaal uit de periode november 1975 – maart 1977 uit de tijd dat Handke in Parijs woonde. Daarmee is dit niet precies een dagboek (hoewel ik hem daar voor het gemak maar wel onder categoriseer). Aanvankelijk was er het plan om de aantekeningen in een kader te plaatsen van bijvoorbeeld een verhaal maar gaandeweg kreeg Handke het idee teveel zaken te vergeten en zo begon hij ook niet relevante zaken vast te houden.

Op die manier wordt het vol in het brein dus streefde hij ernaar zich te bevrijden van de gegeven literaire vormen zoals dat verhaal of een dagboek. Handke zegt daarover;

Ik trainde mij er nu in om op alles wat op mij afkwam onmiddelijk met taal te reageren, en ik ontdekte dat op het moment van het beleven juist deze tijdsprong lang ook de taal ging leven en meedeelbaar werd; een moment later zou het al weer de dagelijks gehoorde, van vertrouwdheid nietszeggend geworden, hulpeloze ‘je begrijpt-wel-wat-ik-bedoel’-taal van het communicatietijdperk zijn geworden.

Alle waarnemingen dus direct omzetten in taal. Hij noemt het zelf meer een reportage. Geen relaas van een bewustzijn, maar de directe, simultaan vastgehouden reportage daarvan.

Levert dit dan een leesbaar boek op? Jawel, het is een boek vol korte zinnen, soms wat langere fragmenten en dat leest prima door. Het chronologisch verhaal is minder van belang. Hij vertelt niet dat hij in het ziekenhuis ligt, je merkt dat aan zijn observaties ter plekke.

De teneur van die observaties gaan, zoals in het echte leven, alle kanten op. Soms grappig, soms banaal, melancholisch, het zit er allemaal in. Soms zijn het gewoon overpeinzingen of iets tussen dat alles in;

Degene die me elke dag opbelt zonder te zeggen wie hij is; misschien wil hij er zich alleen maar van vergewissen dat ik nog leef, dat ik er nog ben – en dan handelt hij dus uit bezorgdheid en niet om me dwars te zitten

Zoals gezegd bevindt hij zich ineens in het ziekenhuis;

Het knipperlicht op het cardiogramtoestel, en het knipperlicht van de voor het raam landende vliegtuigen.

Als hij later het ziekenhuis uit is en naar beneden kijkt ziet hij uiteraard het ziekenhuis liggen en volgen er omgekeerde observaties.

Verder valt er niet bijster veel over dit boek te vertellen, het gaat zo ruim 300 pagina’s lang door. Soms is dat vermakelijk;

‘Ik heb de voorschriften niet gemaakt en ben er ook niet op gesteld. Maar als we voor u een uitzondering maken, moeten we er voor de volgende ook een maken.’ – ‘Dat zou toch prachtig zijn – op die manier zouden er op het laatst geen voorschriften meer bestaan die u niet hebt gemaakt en waar u ook niet op gesteld bent’

Vraag van de telefoniste als ik een hotelkamer reserveer: ‘Êtes-vous une société?’ – ‘Non, au contraire.’ (Daarbij keek er een Amerikaan uit het raam en zei: ‘What a gloomy weekend.’)

Soms is het…tja, hoe noem je dit, heel erg jaren zeventig?

De voorstelling van de ontelbare huisvrouwen die zich in de loop van de dag in hun vingers snijden en bij wie de pleister er ’s avonds onder de afwas weer af gaat; opgerold liggen op dit moment de natte pleisters in ontelbare keukens naast de druipende vaat.

Maar soms is het pure poëzie;

Duiven, die ver weg tussen de huizen onverwachts opflitsen als steensplinters van een explosie

Het enige minpunt van deze uitgave is dat er maar liefst acht blanco pagina’s in het boek staan waarvan het lijkt of er daadwerkelijk tekst mist.

Vertaling; Hans Hom… (mere)