Het was door het lezen van Hendrik-Jan de Wit zijn blog (http://www.hendrik-jandewit.nl/2015/10/de-hele-harry-potter-voorgelezen/) over het voorlezen van alles van Harry Potter dat ik ook weer geïnspireerd werd om een boek samen te willen gaan lezen. Dan is het de vraag wat voor beiden interessant genoeg is om samen te beleven. Omdat Mark en mijn interesses qua leesvoer nogal uiteenloopt was het daarom even zoeken. Nu had ik vorig jaar op de Deventer boekenmarkt Mystiek Lichaam van Frans Kellendonk gekocht omdat het een titel en schrijver is die ik op een of andere manier regelmatig voorbij zie schuiven. Het werd dus wel eens tijd om te weten te komen waaraan telkens gerefereerd wordt. Mark als iemand die niet snel een literair boek gaat lezen, was ook benieuwd met hetzelfde motief. En daar gingen we dan, ons eerste voorleesboek in jaren.

Het eerste hoofdstuk deed onze hoofden duizelen. We hadden geen flauw idee waar dit over ging. Het beeld dat geschetst werd, leek weinig met de realiteit van doen te hebben en de zinsbouw was over het algemeen zo voorleesonvriendelijk dat we alle concentratie nodig hadden om de klemtoon nog enigszins op de juiste plaats te krijgen. Het kwam op mij gekunsteld over en eerder van moeilijkdoenerij getuigen dan van werkelijk talent. Typische Hollandse literatuur, was mijn eerste indruk. Maar het boek had meer dan het eerste hoofdstuk.

Vanaf het tweede hoofdstuk werd het al een stuk begrijpelijker en vanaf dat moment konden we ook genieten van de stevige ironie die in het verhaal verweven zit. De zinnen bleven tongbrekers maar ook dat went. Na meer meegenomen te zijn geworden in het verhaal, dat gaat over de onderlinge relaties tussen een vader, dochter en zoon, werd in de laatste hoofdstukken de vraag steeds prangender waar dit nou allemaal heen zou gaan. Het werd geen knallend einde maar wel eentje waar goed mee te leven valt. Uiteindelijk gaat het over de worsteling van ieder mens met het bestaan en wat daar wel en niet uit te halen valt. Dat is tenminste wat ik eruit heb gehaald.

Ik zou dit boek nooit aan iemand aanraden. Het voelt alsof het verjaard is. Zo schreef men in de jaren tachtig en wellicht dat het toen voor ophef zorgde maar inmiddels hebben we allemaal genoeg meegemaakt om van nog maar weinig op te kijken. In mijn beleving is het een gemiddeld boek in de Nederlandse literatuur en een tikje te veel met het hoofd geschreven. Maar wellicht is dat laatste wel een kwestie van smaak. ( )

"Mystiek Lichaam" veroorzaakte in 1986 een kleine rel nadat een Nederlands recensent er verkeerdelijk een antisemitisch pamflet in zag. Toen het stof ging liggen, werd de roman vooral om zijn literaire kwaliteiten geprezen. Maar 30 jaar later lijkt het werk in de vergetelheid beland. Ten onrechte.
"Mystiek lichaam" is in de eerste plaats een bezinning op de homoseksuele identiteit en op de toekomt ervan na het uitbreken van de Aids-epidemie. Het vierletterwoord wordt niet vermeld, maar het is duidelijk wat de auteur bedoelde met de "geheimzichtige ziekte". Kellendonk was zelf strijdbaar homoseksueel en geraakte besmet tijdens een verblijf in de Verenigde Staten; hij overleed uiteindelijk in 1990. Ongeveer halfweg de roman laat hij Broer Leendert, ook homo, een nogal navrant betoog afsteken tegen homofilie als een onvruchtbare erflater van de mensheid ("buiten de geschiedenis van het vlees", in tegenstelling tot zijn zus Magda die er ondanks haar domheid toch in geslaagd was een kind op de wereld te zetten en het leven dus door te geven), waarbij de "geheimzinnige ziekte" als een logisch bewijs wordt gezien (een soort van "immanente gerechtigheid", om de Belgische aartsbisschop Leonard te citeren); ook dat wekte destijds wel controverse, maar het is mijn indruk dat Kellendonk echt wel worstelde met die existentiële vraag, en in die zin is de uitval best beklijvend.
Voor het overige zijn alle personages in de roman zulke karikaturen (de vader-vrek; de psychotische zus; de sluwe jood), dat het moeilijk is te peilen wat de auteur zelf dacht.
Blijft de literaire kwaliteit van het boek, en daar kan ik heel kort over zijn: het is van Reve geleden dat ik nog zulk hilarisch literair spervuur in het Nederlands las! Aanbevolen lectuur dus. ( )

Herlezing ( )