Weil's novel about Nazi-occupied Prague has its poignant moments. I thought it was most successful in conveying the viewpoint of Jewish collaborators and their Nazi masters; I was less impressed by the heroic non-collaborators and resisters who seemed to have walked out of a pulp novel. The novel is very readable, but either Weil himself or the translator adopts a distant tone and keeps all of the characters at arms' length. They never seem to rise above being archetypes. Perhaps that is because the novel is so short and Weil shows us the points of view of many different characters. ( )

Prague during Nazi occupation. A directive is sent down to remove a statue of Jewish composer Mendelssohn before a concert. None of the three men sent to complete the task know which is the right statue. The one in charge has been attending World View classes and so decides to look for the one with the largest nose. He's horrified when the two laborers start to take down the statue of Wagner. This one event brings us into the conditions, events, and lives of those living in and around Prague at this time - both Czechs and Germans; Jews and not; soldiers, government officials, and civilians.

This is a strong companion to Hans Fallada's Alone in Berlin. In Mendelssohn is on the Roof, we see the ripple effects that such a ludicrous decree can have. We see how quickly individuals turn against each other, feel forced (or reduced) to report others. How safety and protection are never guaranteed, no matter what people believe, or have been told, or convince themselves. How people do things they would never do, get dragged into something only to be punished for it later.

There is a heartbreaking scene where Dr Rabinovich, a Talmudic scholar, dragged into the Mendelssohn affair as a 'learned Jew' (with no detail about what he was meant to be learned about), is later in his museum. He is goaded into blowing the shofar (only to be ridiculed as needing more practice). This is normally done by a specific person and only at specific religious times (Rosh Hashana, Yom Kippur). Rabinovich is disappointed in himself, that he has sinned against God and his people. He is convinced that he has incurred God's anger, 'which would then fall upon the innocent,' and that 'because of him people would be tortured, tormented and sent to a terrible death. For by blowing the shofar, he had allied with the murderers...Indeed, he was even guiltier than they, because...he had betrayed his own people.' He is sure he will be punished.

Bitterly, darkly satiric and sardonic, this is a powerful book by an author who himself was in hiding for most of the war. This book is a excellent product of those experiences. ( )

schrijnend verhaal met schrijnende humor over praag tijdens wo 2 ( )

Begin dit jaar las ik HhhH van Laurent Binet. In die roman roemt de ik-persoon Mendelssohn op het dak van Jiří Weil, een Tsjechische schrijver (1900-1959). HhhH behandelt de aanslag op Heydrich in Praag in 1942. Mendelssohn op het dak begint met een aantal hoofdstukken waarin het beeld van Mendelssohn van het dak van het Praagse concertgebouw moet worden verwijderd, op last van diezelfde Heydrich. De aanslag op Heydrich wordt echter slechts kort behandeld.

Lees verder op deze pagina van mijn boekenblog. ( )

Het boek begint met een reportage over het bevel van Heydrich, om de rij met standbeelden op het Praagse concertgebouw te ontdoen van de beeltenis van de jood Mendelssohn. De lieden die met de uitvoering van het bevel worden belast kunnen echter de beelden -die niet van een naam zijn voorzien- niet identificeren en kiezen aanvankelijk het beeld met de grootste neus, en dat blijkt Richard Wagner (!) te zijn. In een ironiserende toonzetting wordt aanvankelijk dit verhaal verteld doch het is een opmaat voor een beschrijving van de Praagse bezetting tijdens waarvan, de Joods gemeenschap systematisch door de Duitse bezetter wordt achtervolgd en uitgeroeid.

Weil heeft de beschreven periode als ooggetuige meegemaakt en doet als het ware verslag over deze helse periode door een aantal -je zou zeggen- willekeurige mensen te volgen en hun belevenissen te beschrijven. Zo ontstaat een indringend beeld van een stad en haar inwoners; allen overgeleverd aan een duivels regiem dat er niet voor terugdeinsde om ook de slachtoffers te laten werken aan hun eigen ondergang. Ook de impressies vanuit Theresienstadt zijn -laat ik maar zeggen zoals het is- ‘bloedstollend’.

Het boek is rijk voorzien van aangrijpende observaties van mensen die leven op de rand van het graf, maar die eerst nog de vernederingen van de bezetter moeten ondergaan en toch een vrijwel niet te breken wil tot overleven hebben.
‘De bomen groeiden, zegevierend en onsterfelijk. Ze schonken en waren dienstbaar, en als ze gedwongen werden te steven, deden ze dat staand. Ze waren geen dode stenen gevaartes, opgericht ter herinnering aan iets dreigends of iets dierbaars, ze waren het leven zelf dat de dood overwint.

Tezamen met ‘Leven met de ster’ vormt dit boek een indrukwekkend verslag van verschrikkingen die mensen elkaar kunnen aandoen. Prachtig geschreven bovendien.
Indrukwekkende literatuur. ( )