Dit was een reis terug in de tijd voor mij. In de jaren 1970 volgde ik een cursus sociologie aan de universiteit en na de structuralistische en functionalistische benaderingen was het een verademing om een inleiding op het symbolisch interactionisme te krijgen. Herbert Blumer (1900-1987) was de geestelijke vader van die benadering. In het spoor van George Herbert Mead had Blumer vooral oog voor de symbolische interactie van de mens met de wereld om hem heen; de focus schoof bij hem vooral naar hoe de mens de dingen, de mensen en ook zichzelf percipiëren, er betekenis aan geven en hun handelen door laten inspireren. Met andere woorden: in tegenstelling tot de overheersende scholen in de sociale wetenschappen (zoals behaviorisme, functionalisme en structuralisme) kiest het symbolisch interactionisme voor een proces-matige, niet-gedetermineerde benadering van de menselijke samenleving. “menselijk samenleven is een bewegend proces waarin de deelnemen elkaars handelingen waarnemen en peilen, hun eigen handelen vormgeven met in achtneming van de ander, en daardoor zichzelf remmen, aanmoedigen en richting geven terwijl zij hun handelen opbouwen”
In dit boekje zijn enkele basisartikelen van Blumer opgenomen. Vooral het eerste, inleidende artikel is erg duidelijk. Het schetst op bevattelijke wijze de belangrijkste invalshoeken van het symbolisch interactionisme. De andere artikelen zoomen vooral in op de methodologische aspecten van de benadering en waren voor mij iets minder interessant.
Wat mij vooral verbaasde is hoeveel overeenkomsten het sympbolisch interactionisme vertoont met de systeemtheorie, een denkstroming waar ik me enkele jaren geleden in verdiepte. Het accent op het procesmatige karakter van het menselijk groepshandelen maakt dat duidelijk. Dat handelen is niet het resultaat van een vastliggende inwendige dispositie of van een automatische reactie op externe prikkels of meta-structuren, maar wel van een voortdurende omgang van de mens met zichzelf, zijn directe en indirecte omgeving, waarbij er sprake is van voortdurende interactie, zelfreflectie, bijsturing enz. Dat komt echt dicht bij de concepten van feedback loops, emergenties, autopoiesis enz. die zo tekenend zijn voor de systeemtheorie. Het beantwoordt in die zin veel beter aan het “messy” karakter van de complexe chaotische realiteit waarin we leven dan de meeste behavioristische, functionalistische en structuralistische theorieën.
Nu heb ik uiteraard ook wel inzicht in de zwakheden van het symbolisch interactionisme: het accent ligt iets teveel bij het handelend individu, en vooral bij het bewust handelend individu. Veel van onze gedragingen en overtuigingen bewegen zich op het onbewuste niveau. Het symbolisch interactionisme zoomt wellicht teveel in op de fase die voorafgaat aan het handelen, en ook dat kan een vertekening van de realiteit zijn. Maar zoals gezegd, in verhouding tot de voorgaande stromingen is/was dit echt wel een verademing!
Leuke bijkomstigheid: het boek gebruikt de (gematigde) progressieve spelling, waardoor het nog meer de tijdsgeest van de jaren '70 uitademt! ( )

Although I find myself mostly in agreement with Blumer's methodological and philosophical positions, I did not find this collection of papers fully satisfying nor informative. Blumer spends perhaps too much time demolishing all that he thinks is wrong with contemporary sociological and psychological research, but very little time showing a better way. He is also not above bullying the reader into his position, arguing that his claims are evident or, in one occasion, obvious to any intelligent layman. Nevertheless, his writing is clear and his main points are valid, and he has a good summary of Mead's thoughts on the self and society. ( )