Tim Piceu

We lezen op de achterkant van dit boek o.a.

"Walmende brandstapels, fel bevochten veldslagen en bitter volgehouden belegeringen staan symbool voor de godsdienstoorlogen in de Lage Landen. Maar er was meer. Voor de gewone bevolking betekende de oorlog voortdurend leven met terreur en angst: hinderlagen en hongersnood, ontvoeringen en brandstichting, afpersing en ongewenst bezoek van muitende soldaten waren dagelijkse kost. Over vrybuters en quaetdoenders neemt je mee op strooptocht in het Vlaanderen van het einde van de 16e eeuw, waar vrijbuiters ongestraft roofden, vee stalen, moordden, plunderden en verkrachtten."

Het geweld van de oorlog beschreven op micro-niveau. Klinkt goed. "Veel beter dan dat kan het niet", stond ik te denken toen ik dit las. Boek meegenomen nog ingepakt in plastic, dus kon ik het niet inkijken. Uiteindelijk kom ik tot een aantal vervelende conclusies. De teneur is duidelijk dat dit boek hoegenaamd niet biedt wat de beschrijving ervan weergeeft.

De kern van het verhaal wordt gevormd door een omschrijving van de methoden die worden gebruikt waarmee de Staatse troepen in West-Vlaanderen en delen van Oost-Vlaanderen de gemeenten en grote steden geld probeerden af te persen, een courante praktijk in het 16e en 17e eeuwse oorlogsrecht. Of het daarbij gaat om "brandschatting" dan wel om "contributies" of "belastingen" in een al dan niet bezet gebied is louter academisch, maar de schrijver blijft daar een tijdje op voortborduren, en ik zie er geen goede reden voor.

Van walmende brandstapels, fel bevochten veldslagen en bitter volgehouden belegeringen heb ik echter niet veel gezien, buiten de langdurige belegering van Oostende dan wel, die als kapstok moet dienen om heel het verhaal aan op te hangen. Sporadisch wordt er wel eens ergens een huis platgebrand of een vrijbuiter uit het Staatse bolwerk Oostende of uit Zeeland opgehangen, maar veel meer opwindends ga je hier niet tegenkomen. De sociale impact op de bevolking, zeg maar gewoon de miserie, wordt ook niet voelbaar op het micro-niveau. Pen en papier en geletterdheid moeten dun gezaaid zijn geweest, ofwel moeten mensen die probeerden te overleven toen echt wel wat beters aan hun hoofd hebben gehad dan hun persoonlijke ervaringen achteraf op te schrijven. Daar vind je dus niets van terug in dit boek, m.a.w.. De schrijver blijft er op hameren dat er niet voldoende bronnen beschikbaar zijn, dus een schrijnend en pakkend verhaal met menselijke dimensies blijft zo goed als achterwege !

Dus wat doet hij uiteindelijk ? Ellenlange beschrijvingen geven van hoe de inkomsten uit die contributies verdeeld werden over verschillende financiële instellingen in Zeeland en het gouvernement van Oostende, de politieke en financiële rivaliteit tussen beide, en tot overmaat van ramp gaat hij - nog steeds op grond van onvolledige bronnen en overzichten - alle inkomsten beginnen te ramen van jaar tot jaar (vanaf 1595 ongeveer), om speculatief na te gaan waarvoor die inkomsten dan wel werden gebruikt. Het hele verhaal van financiële inkomsten en uitgaven uitdiepen omdat er geen bronnen zijn om een menselijk verhaal te vertellen uit ooggetuigenverslagen van de verschrikkingen van de oorlog voor de bevolking in de 16e en 17e eeuw. Boring shit ! Tim Piceu die optreedt als boekhouder van de Staatse Nederlanden ! Boeiende materie ? No way, José !

Vandaar dat ik dit boek heb ondergebracht in een aparte categorie (Irritante Scheet In Een Fles). Want dat is het uiteindelijk, een geschiedkundig werk dat op weinig meer dan speculatie is gebaseerd m.b.t.het behandelde onderwerp en dat interessanter veinst te zijn dan het werkelijk is: de aandacht wordt continu afgeleid naar financieel beheer van oorlogsinkomsten tijdens de Vroegmoderne Tijd. Onversneden papierschuiverij en detaillistische bureaucratie, tout court. Even interessant als het bijwonen van een gemiddelde gemeenteraad in jouw stad of dorp, zeg maar.

Wie dit nu nog wil lezen, moet niet komen janken achteraf. Bij deze ben je gewaarschuwd !… (mere)