James M. Cain (1892–1977)

Weer zo’n totaal onbekende auteur met een zéér bekende boektitel, althans voor mij. Want van James M. Cain had ik echt nog nooit gehoord, maar The postman always rings twice ken ik al decennia. Toch als titel dus, want de film heb ik nooit gezien (d.w.z. geen van de films, want het boek is meer dan tien keer verfilmd geweest) en het boek had ik tot deze week ook nooit gelezen.

En nochtans ligt dit soort verhalen me wel. “Hardboiled” noemt Wikipedia ze, typisch Amerikaans ook, zou ik er aan toevoegen. Een stijl zonder omwegen, maar een verhaal dat zich vaak langs de weg, in auto’s afspeelt. En zelfs als dat niet het geval is, raast het verder. De postbode belt altijd tweemaal is dus niet alleen omwille van zijn amper 120 bladzijden snel gelezen. Iets wat je je ook nog beklaagt, want de klap waarmee het verhaal eindigt, is ook de klap die je als lezer terug met de voetjes op de grond plaatst.

‘t Is bijna lullig hoe de uitgever die klap heeft laten volgen door een uitleg van de vertaler, Over De postbode belt altijd tweemaal. Maar wellicht niet zo lullig als dat voor die vertaler is geweest. Het Laatste Nieuws/Paperview heeft in deze, met licentie van Uitgeverij De Arbeiderspers gepubliceerde, heruitgave namelijk niet eens vermeld wie de vertaler was, dus is dat woord van uitleg ook naamloos gebleven. Ik kan dan ook niet zeggen voor wiens rekening volgende uitspraak is: “Uit de hierboven beschreven gebeurtenissen kan men nagaan dat Cain maanden nadat het boek klaar was, er een later verzonnen titel opplakte [de oorspronkelijke titel was Bar-B-Q, noot van mij], die ogenschijnlijk niets met het verhaal te maken had. Het kost dan ook moeite de oorsprong van de uitdrukking ‘de postbode belt altijd tweemaal’ te vinden, omdat juist door de titel van dit boek de uitdrukking echt ingang vond in het Amerikaanse spraakgebruik. Het origineel schijnt samen te hangen met een veelbesproken gewoonte uit de Crisistijd: in gezinnen waar weinig geld was wilde de vrouw des huizes aangeboden rekeningen nog wel eens met het lichaam betalen, en als de postbode tweemaal belde had hij een rekening bij zich.” Wat heel wat anders is dan de verklaring https://nl.wikipedia.org/wiki/James_M._Cain op de Nederlandstalige Wikipedia: “De titel van de roman slaat niet op de inhoud – een fatale liefdesgeschiedenis – maar op het feit dat het manuscript door vele uitgevers werd geretourneerd vóór het uiteindelijk werd gepubliceerd”. Een “feit” dat klopt en eigenlijk ook weer niet. Zoals de vertaler aangeeft: “In maart 1933, Cain was net over de veertig, begon hij aan zijn eerste boek [hij had toen wel al een aantal kortverhalen, een toneelstuk, een essay, en een filmscenario geschreven, noot van mij]: The postman always rings twice. Roosevelt was net president geworden en Cain was net bij Columbia Pictures aan de kant gezet. ‘Terwijl ik het boek schreef,’ vertelde hij later aan een interviewer, ‘had ik maar één ding in gedachten en dat was: “fast means fast, Cain,” en daarom bleef ik het bekorten.’ Het boek was na zes maanden klaar en Cain vond het niet leuk te ontdekken dat het hooguit honderdvijftig pagina’s lang was. Als titel koos hij Bar-B-Q, en hij stuurde het naar uitgever Knopf in New York. Die hield het dertig dagen en stuurde het terug. Via andere uitgevers, die het weigerden, kwam het in handen van Walter Lippmann en daardoor toch weer bij Knopf. Die wilde het toen wel graag publiceren maar onder een andere titel en Cain bedacht toen: The postman always rings twice.” Een gegeven waaruit de Nederlandstalige Wikipedia-schrijvelaar misschien heeft afgeleid wat hij over de titel te vertellen had, maar dat noch volgens de anonieme vertaler (J.C. Bloem was verantwoordelijk voor die van 1946, verschenen onder de titel Niemand ontkomt zijn noodlot) noch volgens zijn Engelstalige collega klopt. Die haalt namelijk een aantal theorieën aan, maar gaat uiteindelijk voor de theorie die Cain zélf verkocht in zijn voorwoord bij Double Indemnity (een verhaal dat voor het eerst verscheen in Liberty Magazine in 1936 en uiteindelijk, samen met twee andere novelles, in boekvorm als Three of a Kind in 1943 gepubliceerd werd): screenwriter Vincent Lawrence, waarmee hij bevriend was en die het er met hem over had, en niet Cain zelf, werd altijd zenuwachtig als hij zat te wachten tot de postbode kwam met nieuws over een ingestuurd manuscript, wat hij wist omdat de postbode altijd twee keer belde. Hij probeerde aan die zenuwachtigheid soms te ontsnappen door in de tuin te gaan zitten, waar hij dan soms wel de eerste bel niet hoorde, maar onvermijdelijk de tweede wél. Cain besloot dat die altijd twee keer bellende postbode een goede alternatieve titel kon zijn voor zijn manuscript: “With the ‘postman’ being God or fate, the ‘delivery’ meant for Frank was his own death as just retribution for murdering Nick. Frank had missed the first ‘ring’ when he initially got away with that killing. However, the postman rang again and this time the ring was heard”. Ik laat het in het Engels staan omdat u er dan misschien sowieso over leest, want in dat zinnetje wordt helaas ook een deel van het plot weggegeven. Een deel, zeg ik wel, want in de rést van de uitleg https://en.wikipedia.org/wiki/The_Postman_Always_Rings_Twice_(novel) over de titel leest u nog méér over dat plot. “Het lot – Cains mysterieuze postbode – belt tenslotte ook tweemaal”, schrijft de anonieme vertaler elders in zijn nawoord, daarmee aangevend dat hij het eens is met de door Cain voorziene uitleg, ook al laat hij dat zinnetje voorafgaan door een ánder deel van het plot, dat ik dus ook niet zal meegeven.

Enfin, ik denk dat de uitleg over dat lot wel klopt, net zoals ik u kan verzekeren dat ik zélf dit verhaal had geassocieerd met Albert Camus, van wie ik onlangs De pest https://bjornroosebespreekt.blogspot.com/2023/12/de-pest-albert-camus-boekbespre... besprak, vóór ik in de uitleg van de vertaler het volgende las: “James M. Cain heeft met The postman en Double indemnity veel schrijvers geïnspireerd. Niet alleen Albert Camus, maar bij voorbeeld ook Boris Vian, die zijn als Vernon Sullivan geschreven Ik zal spuwen op jullie graf (het verscheen al eerder in Crime de la crime) geheel in Cain-stijl opzette.” Dat laatste heb ik niet gelezen, maar als “geheel in Cain-stijl” bijvoorbeeld wil zeggen dat hij zijn verhaal aanvat met een vaart zoals Cain die hanteert, begint het in ieder geval goed: “Het zal een uur of twaalf geweest zijn toen ze me van die hooiwagen afgooiden. Ik was er de vorige avond bij de grens opgeklommen en zodra ik onder het dekzeil lag was ik in slaap gevallen. Na drie weken in Tia Juana had ik heel wat slaap in te halen en daar was ik nog steeds mee bezig toen ze de wagen langs de kant van de weg zetten om de motor te laten afkoelen. Toen zagen ze een voet naar buiten steken en werd ik eraf gegooid. Ik probeerde nog een paar grappen, maar daar kwam totaal geen reactie op dus die truc kon ik verder wel vergeten. Maar ik kreeg in elk geval een sigaret van ze en toen liep ik de weg af op zoek naar wat eetbaars.” “Fast means fast, Cain”, inderdaad, en – zoals gezegd - de snelheid aangevend van de rest van het verhaal. Zoals het vervolgens opduikende wegrestaurant-annex-garage voor iedereen die wel eens een road movie heeft gezien meteen ál het decor aangeeft dat je verder nodig hebt, en je je een scène als deze, waarin de ene gokkende biljarter de andere uiteindelijk denkt in te maken na die bedrogen te hebben door slechter te spelen dan hij kan, na The Hustler en The Color of Money (telkens met Paul Newman) wel kan dromen (met dien verstande dat die films van veel later dan dit boek zijn): “Op dat moment begon ik echt te spelen. Ik maakte ballen die Hoppe me niet had nagedaan. Ik maakte caramboles over drie banden, ik maakte trekballen, ik maakte ballen met effect en ik maakte er zelfs een keer één met masseren. Hij maakte geen bal die Tom de Blinde Pianist Zonder Ogen hem niet had kunnen nadoen. Hij gaf verkeerd effect, hij raakte in de knoop met zijn armen, hij maakte nog niet eens een carambole over één band en hij stootte de bal in de verkeerde zak. En toen ik de deur weer uitging had hij mijn tweehonderdvijftig dollar plus een horloge van drie dollar dat ik gekocht had omdat ik de tijd in de gaten moest houden als ik Cora bij die supermarkt tegen het lijf wou lopen. God, wat was ik goed. Ik was alleen net niet goed genoeg.” Je kan je ook de perfecte samenhang tussen seks en geweld inbeelden (zie bijvoorbeeld Crash van David Cronenberg), je ziet voor je hoe een drifter en een serveerster een perfecte moord beramen, je kan je inbeelden dat ze tegen een openbare aanklager aanlopen die die moord net té perfect vindt, je verbaast je niet echt over een advocaat die slim én louche is, je staat er niet van te kijken dat geld uiteindelijk bepaalt wie schuldig is (of toch verklaard wordt) en wie niet. Alle clichés van het genre passeren, alleen wáren ze in 1934, toen dit boek verscheen, nog geen clichés. Ze zijn het zo’n beetje geworden nadat dit boek verschenen was (de vertaler heeft het ook over het slang dat hij ging opzoeken en dat als bron… dit boek had), en alleen dáárom al is dit boek een absolute aanrader, nog los van de psychologische ontwikkeling vanaf ongeveer twee derde van het boek die van dit hardboiled verhaal uiteindelijk ook een film noir in boekvorm maakt. Als u het dus ergens vindt, laat het dan zeker niet liggen.

Björn Roose… (mere)